Η Ταυτότητα της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete)
Μέσα σε ένα περιβάλλον δύσκολο για την οικονομία και την επιχειρηματική δραστηριότητα, η Περιφέρεια Κρήτης σχεδίασε και έχει ξεκινήσει την εφαρμογή της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης RIS3Crete, που στοχεύει στη δημιουργία σαφών, σταθερών και προβλέψιμων συνθηκών για καινοτόμες επενδύσεις, ιδιαίτερα στους τομείς όπου η Κρήτη διαθέτει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.
Βασικός στόχος είναι η προσέγγιση των επιχειρηματικών και Ερευνητικών Φορέων, της κοινωνίας και των πολιτών, προκειμένου, με τη διαδικασία της επιχειρηματικής ανακάλυψης, να διασφαλιστεί ορθολογικότερος σχεδιασμός της ανάπτυξης της Περιφερειακής Οικονομίας.
Στηρίζει, παράλληλα, την ανάπτυξη και τη διάχυση καινοτομιών (τεχνολογικών και διεργασίας), όπως αυτές αναδεικνύονται από την ερευνητική προσπάθεια, την πρακτική και τις ανάγκες της αγοράς ή τα πειραματικά έργα. Διασφαλίζει, επιπλέον, την πλήρη συμμετοχή των εταίρων μέσα από μια συστηματική διαβούλευση, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ ακαδημαϊκών/ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων.
Ειδικότερα, η RIS3 της Περιφέρειας Κρήτης επικεντρώνεται στην υποστήριξη και τις επενδύσεις στο Τουρισμό – Πολιτισμό, στην Αγροδιατροφή, στο Περιβάλλον – Ενέργεια και στην Γνώση. Ενισχύει τα ισχυρά σημεία και συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφέρειας, αξιοποιώντας τις υφιστάμενες επενδύσεις με έμφαση στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας και εξωστρέφειας.
Οι Επιδιώξεις της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete)
Η Περιφερειακή Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης Κρήτης επιδιώκει:
- την ανασυγκρότηση του αγροδιατροφικού συμπλέγματος με προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ενδυνάμωση των εξαγωγικών κλάδων και ανάδειξη της αξίας της κρητικής διατροφής, η οποία αποτελεί άϋλη πολιτιστική κληρονομία της Κρήτης.
- την εδραίωση του πολιτιστικού – τουριστικού συμπλέγματοςως ανταγωνιστικού, με στοιχεία μοναδικότητας και αυθεντικότητας στο διεθνή χώρο
- τον περιορισμό της εξάρτησης της Κρήτης από συμβατικές μορφές ενέργειας
- την ορθολογική αξιοποίηση των φυσικών πόρωντου νησιού
- τηναξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η θάλασσα
- την ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτωνκαι δραστηριοτήτων κατάρτισης ανθρώπινου δυναμικού διεθνούς εμβέλειας που θα εδράζονται και θα αξιοποιούν τον εκπαιδευτικό ιστό της Κρήτης
- την ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτωνυψηλής προστιθέμενης αξίας σε αναδυόμενους τομείς που θα εδράζονται και θα αξιοποιούν τον ερευνητικό ιστό της Κρήτης
Σύστημα Διακυβέρνησης της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete)
H RIS3Crete διοικείται σε επιτελικό επίπεδο από τον Περιφερειάρχη, το Περιφερειακό Συμβούλιο και το Περιφερειακό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας Κρήτης (ΠΣΕΚ-Κ), ενώ σε εκτελεστικό επίπεδο από τη Δ/νση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού (ΔΙΑΠ) της Περιφέρειας Κρήτης που συνεργάζεται άμεσα με την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης του ΠΕΠ Κρήτης 2014 – 2020.
Οι Επενδυτικοί Πόροι της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete)
Χρηματοδοτείται από διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης με 330 εκ. € και συγκεκριμένα 59 εκ. € από το ΠΕΠ Κρήτης 2014 – 2020, 104 εκ € από το ΕΠΑνΕΚ 2014 – 2020, 30 εκ. € από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) και 137 εκ. € από το Horizon 2020
Η πορεία υλοποίησης της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete)
Αποτελέσματα από την διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης
Η διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης, έχει ολοκληρωθεί για 3 τομείς της RIS3Crete «Περιβάλλον – Ενέργεια», «Τουρισμός – Πολιτισμός» με πεδίο τον τουρισμό υπαίθρου και «Αγροδιατροφή» (ελαιόλαδο, γαλακτοκομικά, κηπευτικά και αμπελοοινικά προϊόντα και στους εξής τομείς εξειδίκευσης Έξυπνη Γεωργία – Κτηνοτροφία / Φιλοπεριβαλλοντική Γεωργία – Κτηνοτροφία και Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή / Ιχνηλασιμότητα και Ασφάλεια Τροφίμων στον Αγροδιατροφικό τομέα / Κυκλική Οικονομία). Η διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης, για τον Τομέα της Γνώσης, ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2018 και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2019. Για τους 3 πρώτους τομείς κατατέθηκαν στις πλατφόρμες 239 προτάσεις εκ των οποίων οι 200 παρουσιάστηκαν στις αντίστοιχες θεματικές συναντήσεις ανά τομέα και έως τα τέλη του 2018 οι 8 είχαν ήδη ενταχθεί σε πρόγραμμα χρηματοδότησης. Ειδικότερα 5 από τις 81 στον Τομέα της Αγροδιατροφής, 1 από τις 66 στον Τομέα Τουρισμός – Πολιτισμός και 2 από τις 53 στο Τομέα Περιβάλλον – Ενέργεια.
Εντάξεις έργων
Έως τις 31/12/2019, φορείς της Κρήτης (Ερευνητικοί Φορείς, επιχειρήσεις και φορείς του Δημόσιου Τομέα) συμμετείχαν σε ενταγμένα προγράμματα με συνολικό Π/Υ της τάξης των 150,4 εκ €. Επιπλέον, ακόμη 10 εκ. € έχουν διατεθεί στο χρηματοδοτικό εργαλείο ΤΕΠΙΧ ΙΙ για κάλυψη δανείων επιμερισμένου ρίσκου με ευνοϊκούς όρους, σε επιχειρήσεις της Περιφέρειας Κρήτης.
Το μεγαλύτερο μέρος προέρχεται από το Horizon 2020 με 114,6 εκ € για 293 πράξεις όπου συμμετέχουν 32 φορείς (σε περισσότερες από μια πράξεις). Στην ΕΠ 1b του ΕΠΑνΕΚ 2014 – 2020 καταγράφονται 30,7 εκ € για 101 πράξεις όπου συμμετέχουν 57 φορείς (σε περισσότερες από μια πράξεις). Στο ΠΕΠ 2014 – 2020 οι 22 ενταγμένες πράξεις, στις οποίες συμμετέχουν 14 φορείς (σε περισσότερες από μία πράξεις), έχουν συνολικό Π/Υ 5,1 εκ. €.
Οι Ερευνητικοί Φορείς της Κρήτης, συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο μέρος του Π/Υ (127,5 από τα 150,4 εκ €), οι επιχειρήσεις της Κρήτης συγκεντρώνουν 17,3 εκ. € και οι Δημόσιοι Φορείς τα υπόλοιπα 5,6 εκ. €.
Στην πλειοψηφία τους τα έργα του ΕΠΑνΕΚ 2014 – 2020 και του Horizon 2020 είναι συμπράξεις Ερευνητικών Φορέων με επιχειρήσεις ή φορείς του Δημοσίου (112,5 από τα 145,3 εκ. €), οι πιλοτικές εφαρμογές ερευνητικών αποτελεσμάτων συγκεντρώνουν 28,9 εκ. €, η έρευνα σε επιχειρήσεις συγκεντρώνει 2,6 εκ €, ενώ η αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων συγκεντρώνει τα υπόλοιπα 1,3 εκ. €. Από τα έργα του ΠΕΠ 2014 – 2020, 2,5 από τα 5,1 εκ. αφορούν την ενίσχυση εφαρμογών στον τομέα του ηλεκτρονικού πολιτισμού και τουρισμού, τα 2,1 εκ. € αφορούν σε έργα επίδειξης ή πειραματικής ανάπτυξης, τα 0,3 εκ. € αφορούν σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες στους τομείς του πολιτισμού – τουρισμού και τα υπόλοιπα 0,2 εκ. € αφορούν στην ίδρυση και λειτουργία του Περιφερειακού Μηχανισμού Παρακολούθησης Αγοράς Εργασίας, ο οποίος στοχεύει στην αντιμετώπιση της ανεργίας στην Κρήτη και την καταγραφή των εργασιακών αναγκών ανά κλάδο και οικονομική δραστηριότητα.
Στην πλειοψηφία τους τα έργα αφορούν στον Τομέα της Γνώσης (97,2 από τα 150,4 εκ. €) με σημαντική συγκέντρωση στο πεδίο της πληροφορικής και στο πεδίο της βιοιατρικής. Η αμέσως επόμενη σημαντική συγκέντρωση έργων είναι στον Τομέα Περιβάλλον – Ενέργεια (27 από τα 150,4 εκ. €), ενώ ο Τουρισμός – Πολιτισμός και η Αγροδιατροφή συγκεντρώνουν 16,3 εκ. € και 9,7 εκ. € αντίστοιχα.
Σε αρκετά από τα προαναφερόμενα έργα, με εξαίρεση τα έργα του ΠΕΠ 2014 -2020, συμμετέχουν και φορείς εκτός Κρήτης. Συγκεκριμένα, επί των 101 πράξεων του ΕΠΑνΕΚ 2014 – 2020 στις 22 συμμετέχουν αποκλειστικά και μόνο φορείς της Κρήτης, ενώ στις 293 του Horizon 2020 υπάρχουν 26 πράξεις που συμμετέχουν αποκλειστικά και μόνο φορείς της Κρήτης.
Η επιχειρηματική ανακάλυψη στο πλαίσιο της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete)
Η επίτευξη των στόχων της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete) θα εξαρτηθεί από τη συλλογική προσπάθεια και τη συμπόρευση όλων των παραγωγικών δυνάμεων της Περιφέρειας Κρήτης, από τη διάθεση τους να συμμετάσχουν σε ένα γόνιμο και χωρίς αποκλεισμούς διάλογο, από την επιμονή τους στην επιχειρηματική και ερευνητική αριστεία.
Για τους 4 τομείς προτεραιότητας δημιουργήθηκαν οι αντίστοιχες πλατφόρμες καινοτομίας, οι οποίες προωθούν την διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης, που αποτελεί τον σύγχρονο τρόπο προσέγγισης του αναπτυξιακού σχεδιασμού, δηλ. μία επαναληπτική διαδραστική διαδικασία διαβουλεύσεων κατά τη διάρκεια της οποίας τα εμπλεκόμενα μέρη αναλύουν, σχεδιάζουν, και προσαρμόζουν τις επενδυτικές και τεχνολογικές στρατηγικές, ανάλογα με το εξελισσόμενο ανταγωνιστικό περιβάλλον και τις τάσεις της αγοράς, με κύριους στόχους :
- Την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας μεταξύ ατόμων με επαρκή εργασιακή/ επιχειρηματική και ερευνητική εμπειρία
- Την υιοθέτηση κοινής στρατηγικής και εργαλείων
- Την ανάπτυξη και αξιοποίηση καινοτομιών όλων των τύπων
- Την ανάδειξη κατάλληλων τρόπων αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας
- Την σύνδεση του τοπικού παραγωγικού δυναμικού με συστήματα παραγωγής γνώσης για τη δημιουργία αλυσίδων παραγωγής αυξημένης προστιθέμενης αξίας.
Με την διεργασία της Επιχειρηματικής Ανακάλυψης θα προκύψουν:
- Κατάλογος ώριμων έργων & προτάσεων για εστιασμένες παρεμβάσεις και εξειδικευμένες δράσεις.
- Συναντίληψη των εμπλεκόμενων φορέων που έχουν ενεργό ρόλο στον τομέα τους με τη συμμετοχή & τη κινητοποίηση τους.
- Επιβεβαίωση & ενίσχυση των τοπικών δυνατοτήτων και πλεονεκτημάτων.
- Πλαίσιο συνεργειών/συμπράξεων επιχειρηματιών και φορέων.
- Προσανατολισμός των προσκλήσεων από την ΕΥΔ ΕΠ «ΚΡΗΤΗ 2014-2020» & άλλες Αρχές.
Προβλήματα στην υλοποίηση της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete) και τρόποι αντιμετώπισης
Μια πρώτη ομάδα προβλημάτων έχει να κάνει με την διαμόρφωση κοινής αντίληψης και γλώσσας επικοινωνίας μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών, σε ότι αφορά τη Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete).
Παρότι στην Περιφέρεια Κρήτης, υπάρχει σημαντική παρουσία ερευνητικού δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης, σε αρκετές περιπτώσεις οι τομείς εξειδίκευσης δεν συναρτώνται με τα χαρακτηριστικά της Περιφερειακής οικονομίας ενώ και σε τομείς που είναι κρίσιμοι για την Περιφερειακή οικονομία υπάρχει πολύ μικρή διάχυση και αξιοποίηση αποτελεσμάτων έρευνας λόγω του μικρού βαθμού συνεργασίας ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Παράλληλα στις επιχειρήσεις της Κρήτης είναι πολύ χαμηλός ο βαθμός ανάπτυξης και ενσωμάτωσης καινοτομιών (τεχνολογικών και μη), ενώ χαμηλός είναι και ο βαθμός δημιουργίας νέων καινοτόμων επιχειρήσεων σε τομείς κρίσιμους για την Περιφερειακή οικονομία.
Για να αντιμετωπιστούν αυτού του τύπου τα προβλήματα, θα πρέπει να υπάρξουν συστηματικές διαδικασίες διαβούλευσης μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων και κατάλληλη πολιτική επικοινωνίας.
Μια δεύτερη ομάδα προβλημάτων έχει να κάνει με τις χρονοβόρες, σύνθετες και γραφειοκρατικές διαδικασίες υλοποίησης και παρακολούθησης της εφαρμογής της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης (RIS3Crete). Η διαδικασία επιχειρηματικής ανακάλυψης είναι αρκετά χρονοβόρα και στη λογική αυτή θα πρέπει να διασφαλιστεί η δυνατότητα να είναι διαρκείς, έτσι ώστε να μπορεί να συγχρονίζεται με προσκλήσεις για χρηματοδότηση έργων. Υπενθυμίζεται ότι η RIS3Crete χρηματοδοτείται από διαφορετικές πηγές και προγράμματα, που σχεδιάζονται και υλοποιούνται σε Περιφερειακό, Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Για την αντιμετώπιση των προαναφερόμενων προβλημάτων η Περιφέρεια Κρήτης, θέτει ως προτεραιότητες:
- Να διασφαλιστεί η δυνατότητα για την διαρκή λειτουργία των πλατφορμών και την υλοποίηση της επιχειρηματικής ανακάλυψης
- Να δημιουργηθεί μια ειδική Μονάδα Υποστήριξης Επιχειρηματικότητας, η οποία θα συντονίζει και θα κινητοποιεί τους τοπικούς φορείς ενώ παράλληλα θα διαθέτει συστηματική βάση δεδομένων για την επιχειρηματικότητα στην Κρήτη
- Να σχεδιαστεί ένα πρόγραμμα ερευνών πεδίου για να παρακολουθούνται οι αλλαγές στις αντιλήψεις, τις πρακτικές και τις προοπτικές των εμπλεκόμενων μερών
- Να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί μια ολοκληρωμένη πολιτική επικοινωνίας για τους στόχους και την Στρατηγική της RIS3Crete καθώς και τα αναμενόμενα οφέλη, με συγκεκριμένες ομάδες στόχου
- Να διασφαλιστεί μια συστηματική συνεργασία και αλληλοενημέρωση όλων των αρχών που εμπλέκονται στην χρηματοδότηση της RIS3Crete
- Να διασφαλιστεί η διαθεσιμότητα εμπειρογνωμόνων για την αξιολόγηση των προτάσεων και να συγχρονιστούν οι προσκλήσεις, έτσι ώστε να αξιοποιούνται τα αποτελέσματα επιχειρηματικής ανακάλυψης και να μην υπάρχουν παράλληλες ανταγωνιστικές προσφορές που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα
